Tranen in je wijnglas

Je kent het fenomeen vast wel: tranen in je glas. Dacht dat het de stroperigheid (viscositeit) van de wijn te maken had. Hoe dikker de wijn, des te meer en dikkere tranen. Misschien is dat wel zo, maar het is niet die viscositeit die dat veroorzaakt. Maar wat dan wel, nou het heeft met waterstofbruggen, verdamping en zwaartekracht te maken. Haak niet nu al af, ik ga het in deze blog proberen in Jip en Janneke taal te verklaren.

BRONNEN en DANKWOORD
Maar eerst, ere wie ere toekomt, eerst twee belangrijke bronnen vooraf. Als eerste Wijnschool Soest. Haar wijnblog inspireerde me; niet alleen over dit onderwerp trouwens 😉. Maar in haar blog over tranen in de wijn wordt de oorzaak van dit fenomeen toegelicht en het bevat een link naar het wetenschappelijke artikel over het Marangoni effect.

En daarnaast mijn vrouw. Toen ik haar vertelde over bovenstaand blog en dat ik afhaakte bij lezen van het Engelstalige artikel over het Marangoni effect, bleek ze toch heel graag de kennis uit haar studie Technische Natuurkunde met mij te delen. Het is al even geleden dat ze afstudeerde op Fluid Dynamics, maar aan de hand van een praktijk proefje en simpele uitleg van haar, kan ik het reproduceren. Dat ga ik nu dus doen, hopelijk snappen jullie het dan ook.

Hoe ontstaan tranen tegen de rand van je glas?

DE BASISTHEORIE
Als eerste is belangrijk om te weten dat watermoleculen elkaar aantrekken. Deze oppervlaktespanning komt door de zogenaamde waterstofbruggen in de watermoleculen. In de praktijk kun je dit waarnemen: Schaatsenrijders (insecten) maken er gebruik van om over het water te kunnen ‘lopen’. Of leuk proefje: vul een glas water zo ver mogelijk, je zult zien dat het glas tot boven de rand met als het ware een bolling erop extra gevuld kan worden. Deze bolling is er met dank aan de oppervlaktespanning. Als je nu een druppel water aan je vinger doet en daarmee voorzichtig die bolling aanraakt gebeurt er niets. Maar als je wat afwasmiddel aan je vinger doet en de bolling aanraakt dan is de spanningsboog weg en loopt er water langs de rand van je glas. Het glas is dan tot de rand vol, maar de inhoud van de bolling is erlangs gelopen. Dit komt omdat er nu afwasmiddel moleculen tussen de watermoleculen zitten en de spanning ertussen het niet meer doen: de watermoleculen kunnen elkaar niet meer aantrekken (het zijn dus geen magneten die het nog doen als er iets tussen zit). En o ja, als je dus zeepsop in de vijver met schaatsenrijdertjes gooit, zakken die beestjes door de oppervlakte heen en verzuipen.

Waarom blijft wijn aan glas plakken?

WATER, ALCOHOL en TRANEN
Maar ja, leuk die theorie van waterstofbruggen, maar hoe verhoudt dit zich tot de tranen in mijn glas. Nou dat zit zo: daar waar de wijn aan de lucht blootgesteld wordt verdampt de alcohol, dus daar zitten relatief meer watermoleculen dan in de rest van de wijn, en daar zoeken de watermoleculen elkaar dus op, en vormen een brug tegen de rand van het wijnglas. Dit effect is zo sterk dat ze dus langs de rand van het glas omhoog kunnen kruipen. Dit doen ze totdat de zwaartekracht het wint, en de druppel naar beneden traant. Het volgende plaatje laat dat zien.

AANNAMES en VRAGEN
Dit was de simpele uitleg van een ingewikkeld fenomeen. Maar riep bij mij nog wel wat vragen op:
->Het effect treedt dus ook op zonder walsen, waarom geef walsen dan meer tranen?
>>Omdat er dan meer wijn aan de lucht blootgesteld wordt, verdampt er meer alcohol en kan het effect sterker optreden.

->bij (heel) sterkere drank zie ik geen tranen in het glas, waarom niet?
>>Dat komt vast omdat er al teveel alcohol moleculen tussen watermoleculen zitten, en er daarom geen verbindingen gevormd kunnen worden.

->bij laag of geen alcohol geen tranen, waarom?
>> De samenstelling van de drank blijft overal gelijk, dus geen extra aantrekkingskracht van de watermoleculen onderling t.o.v. de rest van de drank.

Vraag die open blijf: bij welke alcoholpercentage is het effect het sterkst?
Wie hier een antwoord op weet, andere vragen of opmerkingen over dit effect heeft, schroom als je blieft niet om een opmerking op deze blog te plaatsen.

Wat betekenen tranen in wijn?

Deze vraag, net als die hieronder, wordt veel gesteld. Maar de tranen betekenen dus niet zoveel, behalve dat er wat over het alcoholgehalte gezegd kan worden. De relatie met de viscositeit van de wijn is die met de alcohol in deze.

Wat zeggen de tranen in je glas over de kwaliteit van de wijn?

Helemaal niets dus, alleen dat er alcohol in zit. Het is het resultaat van een fysiek fenomeen.

LATER TOEGEVOEGD AAN DIT BLOG:
Meer info over tranen in je glas kun je ook nog hier vinden: Tranen van de wijn door schokgolven – WijnWetenschap