Franciacorta
De reis met mijn vrouw naar Noord Italië was overigens vooral gepland om deel te nemen aan de Valtellina Wine Trail, daarover – en dus met name over het wijngebied – Valtellina kun je in deze blog lezen. Voorafgaand aan dat deel van de reis zijn we naar Franciacorta afgereisd om daar de lokale wijnen te proeven en enkele wijndomeinen te bezoeken.
Franciacorta DOCG is bekend om zijn mousserende wijnen, ook wel de Champagne van Italië omdat vergelijkbare druiven gebruikt worden.
Sinds 1967 bestaat de DOC Franciacorta. In 1995 gepromoveerd tot DOCG voor alleen mousserende wijnen, de DOC Curte Franca achterlatend voor stille wijnen uit dezelfde regio. Overige stamt de naam Curte Franca af van belastingvrije zone, wat dit gebied ooit was.
Ik zal je alle regels van de DOCG besparen, die kun je in de disciplinare allemaal nalezen, maar de belangrijkste zijn: toegestane druiven CH, PB (max 50%), PN en erbamat (max 10%). Opbrengst maximaal 65hl/ha, max 65% sap uitpersen van hele trossen (overigens ook verticale pers toegestaan, dat mag in de Champagne niet), handmatige oogst, standaard Brut 18mnd rijpen (Champagne 15 mnd, dus Franciacorta wijn moet langer rijpen!). Wellicht dat je met deze regels al snapt dat het product in de prijsklasse van Champagne kunt verwachten. Maar omdat je niet voor de naam betaalt, zit je daar nog wel onder. Dus echt een aanrader deze wijnen eens te proeven. Ze zijn in Nederland zeker te koop, maar dan wel vaak de Brut en soms Satèn (over laatste type zo meer). Het gebied bezoeken is met haar ligging vlakbij bij Bergamo eenvoudig te doen.
Franciacorta is dus een jong wijngebied, maar al heel lang geleden vorm gegeven met vanuit de Alpen door de gletsjers gevormde Iseo meer en omringende heuvels. Hiertussen vormt zich een soort van kom met eigen mesoklimaat met weinig mist en door het Iseo meer matigend effect op de temperatuur. Ook komen er meer dan 50 bodemtypen voor. 75% van de totale aanplant is CH, 15% PN, rest PB en beetje erbamat. 85% van de productie blijft in Italië en van de 15% export gaat het merendeel naar Japan.
En de Satèn: deze stijl is ontwikkeld/bedacht – zo is me verteld – door het consortium om een unieke en consument vriendelijker stijl mousserende wijn te maken. Een blanc de blanc van doorgaans alleen CH (moet er voor meer dan 50% inzitten), al mag het ook PB bevatten. Het is altijd een brut, dus dosage tot 12g/l. En – nu komt het grote onderscheid – het bevat een lagere druk dan de andere Franciacorta’s (en Champagne en Cremant en Cava enz). Nl. maximaal 5 bar. Doorgaans zorgt zo’n 22g suiker voor 1,2% abv en zo’n 6 bar, dus er zal maximaal zo’n 18g samen met de gist voor de 2e vergisting toegevoegd worden, denk ik. Gebruik van CH en PB en lagere druk, i.c.m. minimaal 24mnd sur lie rijping, zorgt voor een ronde en zachte (en dus vriendelijkere) stijl wijn. Heel interessant, en vaak lekker met licht kaasje is mijn mening. Maar oordeel zelf door er eens een gewone Franciacorta brut naast te zetten is mijn advies.
Maar goed, tijd om te proeven. Dat deed in bij twee wijnhuizen en in de bar bij de Cantine di Franciacorta. Hieronder mijn bevindingen en ervaringen aldaar
Terug naar het wijnhuis waar ze met verbazing keken toen we op de van de accommodatie geleende fietsen aan kwamen (toch wel fijn dat je dan niet zulke mooie wijnen hoeft uit te spugen 😉 ). De naam Antinori zegt je mogelijk iets: de grondlegger van de Super Tuscan. In 1999 breidde hij zijn imperium uit door dit wijnhuis met 60ha – met vnl CH aangeplant – wijngaarden in Franciacorta te pachten.
Marchese Antinori produceert jaarlijks een half miljoen flessen mousserende wijn. Alle basiswijnen zijn op RVS gerijpt en alle wijnen zijn op dit moment Brut. Alleen in exceptioneel goede jaren wordt ‘n nog drogere stijl wijn gemaakt. Het persen gebeurt in vertikale persen op het prachtige wijngoed en landhuis in Colina, waarna de wijnen, en later de flessen, sur latte rijpen in een opslagkelder in Cazzago. Alleen de meest exclusieve wijnen (zo’n 10.000 flessen uit verschillende jaren van Conte Mayo en de Contessa Maggi) rijpen in pupitres in Colina. Deze worden dan ook met de hand ge-remuageerd, en niet zoals de rest in de giropallet-machine. Overigens produceert Marchese Antinori wijnen tot 9l per fles, die op de fles lierijping ondergaan hebben (dus niet na rijping op normaal of magnumformaat getransformeerd worden).
Dit jaar, 2022, was het erg warm en vooral droog. Hierdoor moest er vroeg geoogste worden om de zuren te behouden. Op 4 augustus werd er al gestart met oogsten. De oogst viel 30% lager uit dan normaal t.g.v. de hitte.
-De Satèn 2018 van Mirabella van 100% CH, 4bar en 6gr/l restzoet was zacht van smaak. 36mnd rijping op de lie. Perzik, peer en beetje vanille/brioche.
-De cuvee brut van Lanteiri van vnl CH en 10% PB en PN heeft 7 bar en 6gr/l restsuiker. 24mnd lie rijping. Duidelijke gisttoon, bovengemiddelde zuren en maar weinig tot geen fruit.
-Pas dosé 2016 van Montedelma. 30mnd lie. CH, PB, PN. Weinig geur, beendroog, bittertje/noten.
-De Rosé van Elisabeth Abrami. Licht oranje van kleur. Granaatappel, licht aards, brioche.
Ferghettina maakt naast half miljoen flessen mousserende Franciacorta ook nog zo’n 100.000 flessen stille Curte Franca witte en rode wijn (laatste van CS, CF en ME, die 1 jaar op barrique en 1 jaar op de fles rijpen.) Van de maar liefst 200ha worden van 100ha de druiven overigens verkocht aan het consortium, om deze opbrengst direct in het wijngoed te kunnen investeren. Ook hier werd er in 2022 vroeg (eerste 2 weken van augustus) geoogst en viel de opbrengst door de droogte tegen (minus 25%).
Onze gids vertelde dat Ferghettina 2ha erbamat aangeplant heeft, maar ook deze opbrengst verkoopt, en er zelf nog niet mee experimenteert. Hetgeen het consortium wel doet. Omdat deze inheemse druif meer zuren heeft, is deze omwille van klimaatverandering sinds enkele jaren ook toegestaan in de blend van de reguliere Franciacorta. Zijn wijngaard en druif kenmerken zijn inmiddels bekend, maar wat een wijn met erbamat erin op de lies doet, is nog maar weinig over duidelijk.
Van iedere plant wordt maximaal 2kg geoogst. 65% ervan mag dus tot sap geperst worden. Het restant wordt verkocht aan grappa producten. Persen geschiedt voor PN en druiven van oudere stokken in 2 grote horizontale persen, omdat voor deze druiven het zuurstofcontact tijdens het persen juist goed kan zijn. Daar komt nog veel handwerk bij kijken (oa. omroeren pulp, in en uitscheppen pulp, schoonmaken met hand). De overige oogst, m’n CH, wordt in 7 verticale volautomatische ballonpersen – zonder zuurstofcontact – geperst. Dat gaat veel sneller: druk instellen en knopje drukken. Maar ondanks dat ’t persen gedurende de oogst 2 weken lang 24uur per dag doorgaat, moet toch nog vaak een deel van de druivenoogst tijdelijk in de grote koelcellen opgeslagen worden voordat het aan de beurt is om geperst te worden.
De rondleiding eindigde in de zgn. library. Hier worden vele jaargangen sinds eind vorige eeuw opgeslagen. Zowel sur point de nog niet gedegorgeerde wijnen, als de wel marktklare versies worden hier liggend bewaard. Om zo de ontwikkeling te monitoren/meten.
-Brut. 40-45% van de productie van Ferghettina is deze wijn. 85% CH, 15% PN; 33mnd sur lie; dosage 5g/l. Mooi aperitief. Citroengeel van kleur. Brioche, peer, appel. Bovengemiddelde zuren maar ronde tonen.
-Satèn 2018. 25-30% van de productie van Ferghettina. 100% CH van de lage percelen die als laatste geoogst worden om nog zachtere wijn te krijgen. 36mnd sur lie; dosage 6gr/l; degorgement 2mnd geleden (op23aug’22). Mooie wijn, mooi te combineren met lichte kaas, of met sushi. Licht goudgeel, veel geur, perzik, zacht en rond.
-Milledì 2018. Een millesimato van 100% CH juist van de top van de heuvels met kalksteen bodems, wat hem zijn minerale karakter meegeeft. Maand geleden gedegorgeerd (20sep’22). Milledi betekent 1.000dgn, wat de periode van 36mnd lierijping aanduidt. Dosage is (in 2018) slechts 3gr/l. Een complexe wijn. Gisttoon, mineraal, citrus, mandarijn, grapefruit. Veel smaak. Veel in te ontdekken, echt voor een fijnproever. NB dosage van 3g/l mag ook extra brut op het label dragen. Maar om consument niet in verwarring te brengen, wordt gewoon brut gelabeld. Maar – wellicht dankzij deze vraag 😉
– mochten we ook nog de Extra Brut 2015 proeven. Deze wijn van 80%CH en 20% PN rijpt bijna 6jaar (70mnd) op de lie. De wijn is 2 mnd geleden gedegorgeerd (op 30aug’22), maar moet echt nog rijpen. Ook hier weer duidelijk- net als bij Montenisa Antinori- dat mousserende wijn echt nog kan en soms moet rijpen. Nu nog niet in balans, maar gaat komen. Gist, citroen, wierrook, drop in smaak. Hoge complexiteit. Luxe wijn.
Al met al een geweldig bezoek. Op naar de Sligro in Nederland waar deze wijnen (alleen de eerste twee) te koop zijn!
Conclusie
Tot slot nog even mijn grootste leerpunten – aanvullend op wat ik al wist vanuit de vinologenopleiding – van deze trip:
-Nog maar een jong wijngebied, ze leren en experimenteren nog veel.
-Satèn als exclusief product/stijl . Lagere druk door minder suiker in de liqueur de tirage.
-Druiven voor satèn als laatst geoogst en van de lagere percelen. Dit voor nog zachtere wijn.
-Gebruik van de druif erbamat in nog in experimentele fase, mede t.g.v. klimaatverandering is deze nu toegestaan.
-Mousserende wijnen (van hoge(re)) kwaliteit rijpen wel degelijk nog op de fles na degorgement. Er zit ook niet voor niets een (natuur)kurk op.
Heb jij nog vragen, opmerkingen of aanvullingen na het lezen van deze blog (sowieso dank dat je bovenstaand allemaal gelezen hebt!)? Dan verneem ik ze graag weer als n reactie erop!